GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI VE İNSAN TİCARETİ SUÇU (TCK M. 79, 80)

I. GİRİŞ

Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, günümüzde uluslararası toplumun en ciddi suçları arasında yer almaktadır. Bu suçlar, insan haklarına büyük zararlar vermekte ve mağdurların hayatlarını derinden etkilemektedir. Göçmen kaçakçılığı, genellikle ekonomik kazanç sağlamak amacıyla insanların yasadışı yollarla bir ülkeden diğerine taşınması olarak tanımlanırken, insan ticareti ise kişilerin zorla çalıştırılma, cinsel istismar veya organ ticareti gibi amaçlarla sömürülmesini içermektedir. Bu yazıda, göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti suçlarının yasal çerçevesi, unsurları, cezaları ve nitelikli halleri detaylı bir şekilde incelenecektir.

II. GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI

Hukuki Dayanak

Göçmen kaçakçılığı suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre:

TCK madde 79 - Göçmen Kaçakçılığı Suçu

(1) Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan;

a) Bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasına imkân sağlayan,

b) Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan, kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.

(2) Bu suçun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek cezalar yarı oranında artırılır.

(3) Bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.

Bu düzenleme, Türkiye’nin taraf olduğu Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ve buna ek Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol hükümlerini yerine getirmek amacıyla yasalaştırılmıştır.

Suçun Unsurları

Göçmen kaçakçılığı suçunun unsurları, maddi ve manevi unsurlar olarak iki başlık altında incelenmektedir.

Maddi Unsur: Göçmen kaçakçılığı suçunun maddi unsurları, yasa dışı yollarla bir yabancının ülkeye sokulması, ülkede kalmasının sağlanması veya bir Türk vatandaşı ya da yabancının yurtdışına çıkarılmasını içerir. Bu unsurlar, kanunun açıkça belirttiği koşullar altında gerçekleşmelidir.

Manevi Unsur: Suçun manevi unsuru, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etme amacıdır. Bu özel kast, suçun işlenmesi sırasında failin sahip olması gereken niyeti ifade eder.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Cezaları

Göçmen kaçakçılığı suçunun cezaları, Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde detaylı bir şekilde belirtilmiştir. Bu suçun basit hali için öngörülen ceza, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve on bin güne kadar adlî para cezasıdır. Eğer suç bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmişse, verilecek cezalar yarı oranında artırılır. Ayrıca, suçun bir tüzel kişi tarafından işlenmesi durumunda, tüzel kişiye özgü güvenlik tedbirleri uygulanır.

Suçun Nitelikli Halleri ve Hafifletici Sebepler

Göçmen kaçakçılığı suçunun nitelikli halleri ve hafifletici sebepleri, suçun işlenme şekline ve koşullarına göre belirlenir.

Nitelikli Haller:

• Örgüt Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi:

• TCK madde 79/2’ye göre, göçmen kaçakçılığı suçunun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, verilecek cezalar yarı oranında artırılır. Örgütlü suçların, suçun işlenişindeki organize yapısı nedeniyle daha ciddi cezalarla karşılanması amaçlanmıştır.

• Tüzel Kişi Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi:

• TCK madde 79/3’e göre, göçmen kaçakçılığı suçunun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi durumunda, tüzel kişiye özgü güvenlik tedbirleri uygulanır. Bu tedbirler, tüzel kişinin suçtan elde ettiği maddi çıkarların engellenmesini ve cezalandırılmasını hedefler.

Hafifletici Sebepler:

Türk Ceza Kanunu’nda göçmen kaçakçılığı suçuna özel bir hafifletici neden öngörülmemiştir. Ancak, genel indirim nedenleri ve koşulları, bu suç için de geçerli olabilir. Örneğin, failin etkin pişmanlık göstermesi veya suçun işlenmesinde zorlayıcı sebeplerin bulunması, cezanın hafifletilmesine neden olabilir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Özel Görünüş Şekilleri

Teşebbüs: Göçmen kaçakçılığı suçu, tamamlanmadan önce teşebbüs aşamasında kalabilir. Örneğin, göçmenlerin ülkeye sokulmadan veya yurtdışına çıkarılmadan önce yakalanması durumunda, suç teşebbüs aşamasında kalmış sayılır ve buna göre cezalandırılır.

İçtima: Göçmen kaçakçılığı suçu, başka suçlarla birlikte işlenmiş olabilir. Örneğin, sahte belge düzenleme veya insan ticareti gibi suçlarla birlikte işlenmişse, bu suçlardan da ayrı ayrı cezalandırılabilir. İçtima, birden fazla suçun aynı anda işlenmesi durumunda uygulanacak hukuki rejimi belirler. Türk Ceza Kanunu'nda içtima ile ilgili genel düzenlemeler TCK madde 42-44 arasında yer almaktadır.

Örneğin Göçmen kaçakçılığı suçunu işlemek amacıyla sahte belgeler düzenlenmişse, fail hem göçmen kaçakçılığı hem de sahte belge düzenleme suçlarından ayrı ayrı cezalandırılabilir. Keza, bir kişi yasa dışı yollarla göçmenleri ülkeye sokmak için sahte pasaport veya vize düzenlemişse, TCK madde 204'e göre resmi belgede sahtecilik suçunu da işlemiş olur.

Yine Göçmen kaçakçılığı esnasında, kaçak göçmenlere zor veya şiddet kullanılmışsa, fail aynı zamanda kasten yaralama suçundan da sorumlu olur. Örneğin, kaçak göçmenlerin ülkeye girişini sağlamak için onlara fiziksel şiddet uygulanmışsa, TCK madde 86 gereği kasten yaralama suçu da oluşur.

III. İNSAN TİCARETİ SUÇU

Hukuki Dayanak

İnsan ticareti suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 80. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre:

TCK madde 80 - İnsan Ticareti Suçu

(1) (Değişik: 6/12/2006 – 5560/3 md.) Zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak veya esarete tâbi kılmak ya da vücut organlarının verilmesini sağlamak maksadıyla tehdit, baskı, cebir veya şiddet uygulamak, nüfuzu kötüye kullanmak, kandırmak veya kişiler üzerindeki denetim olanaklarından veya çaresizliklerinden yararlanarak rızalarını elde etmek suretiyle kişileri ülkeye sokan, ülke dışına çıkaran, tedarik eden, kaçıran, bir yerden başka bir yere götüren veya sevk eden ya da barındıran kimseye sekiz yıldan oniki yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası verilir.

(2) Birinci fıkrada belirtilen amaçlarla girişilen ve suçu oluşturan fiiller var olduğu takdirde, mağdurun rızası geçersizdir.

(3) Onsekiz yaşını doldurmamış olanların birinci fıkrada belirtilen maksatlarla tedarik edilmeleri, kaçırılmaları, bir yerden diğer bir yere götürülmeleri veya sevk edilmeleri veya barındırılmaları hallerinde suça ait araç fiillerden hiçbirine başvurulmuş olmasa da faile birinci fıkrada belirtilen cezalar verilir.

(4) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur. 

Suçun Unsurları

İnsan ticareti suçunun unsurları, maddi ve manevi unsurlar olarak iki başlık altında incelenir.

Maddi Unsurlar: İnsan ticareti suçunun maddi unsurları, tehdit, baskı, zor veya şiddet kullanarak, nüfuzu kötüye kullanarak, kandırarak veya kişilerin çaresizliklerinden yararlanarak bir kişiyi ülkesine sokma, ülkesinden çıkarma, bir yerden başka bir yere götürme veya kaçırma, bir yerde bulundurma ya da devretme fiillerini içerir.

Manevi Unsurlar: Suçun manevi unsuru, failin bu fiilleri zorla çalıştırmak veya hizmet ettirmek, fuhuş yaptırmak, esarete tabi kılmak veya vücut organlarının verilmesini sağlamak amacıyla işlemesidir. Bu özel kast, suçun işlenmesi sırasında failin sahip olması gereken niyeti ifade eder.

İnsan Ticareti Suçunun Özel Görünüş Şekilleri

Teşebbüs: İnsan ticareti suçu, tamamlanmadan önce teşebbüs aşamasında kalabilir. Örneğin, mağdurların zorla çalıştırılmadan veya fuhuş yaptırılmadan önce kurtarılması durumunda, suç teşebbüs aşamasında kalmış sayılır ve buna göre cezalandırılır.

İçtima: İnsan ticareti suçu, başka suçlarla birlikte işlenmiş olabilir. Örneğin, zorla çalıştırma sırasında mağdura karşı kasten yaralama veya cinsel istismar gibi suçlar da işlenmişse, bu suçlardan da ayrı ayrı cezalandırılabilir.

Göçmen kaçakçılığı suçu işlenirken aynı zamanda bu göçmenler zorla çalıştırılma, fuhuş yaptırılma veya organ ticareti gibi amaçlarla sömürülüyorsa, fail insan ticareti suçundan da sorumlu tutulur. Örneğin, göçmen kaçakçılığı amacıyla ülkeye sokulan kişiler daha sonra zorla çalıştırılması halinde bu durum TCK madde 80 kapsamında insan ticareti suçunu da oluşturur. Fail her iki suçtan da cezalandırılır.

IV. GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI VE İNSAN TICARETI SUÇLARI ARASINDAKI FARKLAR

Göçmen Kaçakçılığı: Göçmen kaçakçılığı, genellikle mağdurun rızasıyla gerçekleştirilen ve maddi menfaat temin etmeyi amaçlayan bir suçtur. Bu suçta mağdurlar, genellikle daha iyi yaşam koşulları veya ekonomik fırsatlar arayışıyla yasadışı yollara başvururlar.

İnsan Ticareti: İnsan ticareti ise mağdurun rızası hilafına, iradesinin sakatlanması ve sömürü amacı taşır. Bu suçta mağdurlar, zorla çalıştırma, cinsel istismar, esarete tabi kılma veya organ ticareti gibi amaçlarla sömürülürler ve genellikle tehdit, zor kullanma veya kandırma gibi yöntemlerle bu duruma düşürülürler.

V. ULUSLARARASI DÜZENLEMELER

Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti suçları, uluslararası sözleşmeler ve protokollerle düzenlenmiştir. Türkiye, bu suçlarla mücadelede uluslararası sözleşmelere taraf olmuştur ve iç hukuk düzenlemelerini bu sözleşmelerle uyumlu hale getirmiştir. Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ve buna ek protokoller, göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti suçlarıyla mücadelede önemli hukuki çerçeveler sunmaktadır.

VI. SONUÇ

Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, insan haklarına büyük zararlar veren ve mağdurların hayatlarını derinden etkileyen ciddi suçlardır. Göçmen kaçakçılığı, genellikle mağdurun rızasıyla ve maddi menfaat temin etmek amacıyla işlenen bir suçken, insan ticareti mağdurun iradesinin sakatlanması ve sömürü amacı taşır. Bu suçlar, uluslararası ve ulusal düzenlemelerle sıkı bir şekilde denetlenmekte ve ağır cezalarla karşılık bulmaktadır.